Loài Tỏi rừng mới được phát hiện ở Quãng Ngãi thuộc họ Thiên
môn (Asparagaceae). Loài mới được đặt tên là Tỏi rừng Averyanov, Aspidistra
averyanovii N.S. Lý & Tillich, để tôn vinh Giáo sư Leonid Averyanov của Viện
Thực vật Komarov ở Nga, ông có nhiều đóng góp trong nghiên cứu họ Thiên môn ở
Việt Nam, và loài Tỏi rừng hoa nhỏ.
Chi Tỏi rừng (Aspidistra Ker-Gawler) có trên 150 loài, phân
bố ở vùng cận nhiệt đới châu Á. Có ít nhất 52 loài (bao gồm 2 loài mới này) được
biết đến ở Việt Nam. Hai loài Tỏi rừng mới này được công bố trên tạp chí
chuyên ngành Phytotaxa số 265, năm 2016.
Tỏi rừng Averyanov,
Aspidistra averyanovii
Tỏi rừng averyanov, Aspidistra averyanovii N.S. Lý &
Tillich, là loài cỏ thân rễ lâu năm.
- Loài Tỏi này cao khoảng 80 cm, thân rễ bò ngang mặt đất,
không phân nhánh.
- Lá dạng hình trứng rộng đến hình trứng elip, mang 5–6 cặp
gân nổi mặt dưới; cuống lá dài 28–69 cm.
- Phát hoa mọc từ gốc thân rễ, hoa nằm ngang hay hướng xéo
lên, có mùi hơi hôi.
- Bình hoa dạng hình chuông, màu trắng xanh đôi khi có màu
tía ở nửa trên, dài cỡ 19–22 mm, rộng cỡ 16–16 mm, mang 6 cánh hoa xếp thành
trên một vòng 3 cánh hình tam giác, 3 cánh hình trứng, màu trắng xanh bên
ngoài, tía bên trong, cỡ 9–13 × 3–4.5 cm.
-Quả dạng hình cầu, đường kính cỡ 1.8–2.2 cm, màu xanh, mặt
sần sùi có nhiều mụn hay gai, mang 6 hạt hình nêm.
Tỏi rừng Averyanov có hình dạng hoa giống với các loài A.
crassifila, A. clausa và A. tillichiana bởi phần phía trước của các nhị đực
nhô ngang gắn gần với vòi nhụy. Tuy nhiên, chúng khác nhau bởi các cánh hoa
trên bình của Tỏi rừng averyanov: không có mang phần phụ, nuốm xẻ sâu trong khi
cánh hoa các loài A. crassifila, A. clausa và A. tillichiana có phần mang phần
phụ, nuốm hình cầu hay hình nón, xẻ cạn. Bầu của loài Tỏi rừng averyanov mang 6
cánh hoa, nuốm dạng đĩa hình khiên khác với bầu mang 8 và 8–12 cánh, nuốm hình
cầu hay hình nón ở các loài A. crassifila và A. clausa.
Tỏi rừng Averyanov có cánh hoa thẳng, xếp thành một vòng, bộ
nhụy dài bằng bình trong khi loài A. tillichiana có cánh hoa uống ngược trong hai vòng, bộ nhụy
ngắn bình loài. Loài Tỏi averyanov cũng giống với các loài A. bicolor and A.
papillata do bầu mang 6 cánh hoa không mang phần phụ, nhưng Tỏi rừng averyanov
khác với hai loài sau do có cuống là dài hơn, phiến lá dạng hình trứng rộng đến
elip, cuống phát hoa dài hơn, bình hoa lớn hơn có màu trắng xanh.
Tỏi rừng hoa nhỏ,
Aspidistra parviflora
Tỏi rừng hoa nhỏ, Aspidistra parviflora N.S. Lý &
Tillich, là loài đa niên cao đến 50 cm
- Thân rễ phân nhánh ngang thẳng đứng hay trên mặt đất, mang
nhiều rễ nôm cứng.
- Lá dạng hình elip trứng ngược; cuống lá cứng, dài cỡ 6–15
cm.
- Nhiều phát hoa mọc từ gốc, nằm ngang hay hướng xéo lên.
Bình dạng hình phễu hẹp, dài cỡ 8–11 mm, rộng cỡ 4–5 mm, màu trắng với đỉnh tía
bên ngoài, mang 3–4 cánh hoa hình trứng, màu tía đen, thẳng hay hơi cong ra
ngoài.
- Quả dạng hình, đường kính cỡ 8 mm, màu hơi tía hay xanh,
có các u lồi dạng hình nón, mang một hạt hình cầu.
Tỏi rừng hoa nhỏ, Aspidistra pariflora N.S. Lý & Tillich
có các đặc điểm hình thái và hoa giống với loài A. paucitepala bởi thân rễ phân
nhánh và mang rễ nôm, bình hoa dạng hình phễu hẹp hay hình ống, các nhị đực gắn
ở giữa của bình hoa, hình dạng và kích thước bao phấn, nhụy cái trắng và bằng với
nhị đực. Tuy nhiên loài Tỏi rừng hoa nhỏ có lá dạng hình elip-trứng lớn hơn,
bình màu trắng tía bên ngoài tía đen bên trong, cuống hoa dài, cánh hoa cong ra
ngoài, nuốm bầu nhụy không lông khác với loài A. paucitepala mang lá nhỏ thuôn,
bình hoa trắng cả hai mặt, cuống hoa ngắn và cánh hoa thẳng, nuốm bầu nhụy có
lông.
Loài tỏi rừng averyanov được thường tìm thấy ở độ cao từ
130–270 m, trong khi loài Tỏi rừng hoa nhỏ thường mọc ở 380-460 m so với mực nước
biển, bên dưới tán rừng thứ sinh cây lá rộng ưu thế cây họ Dầu, tại núi Dầu, tỉnh
Quảng Ngãi. Đây là hai loài đặc hữu của hệ thực vật Việt Nam.
Nguồn: SBC Scientific, Phát hiện loài Tỏi rừng mới ở Quãng Ngãi
0 comment: